Oruçlu için müstehap olan davranışlar nelerdir?

Kulluk bilincini en üstün noktası olan oruç ibadeti esnasında müstehap olan davranışlar nelerdir? Hangi davranışları yapmak orucun mahiyetiyle uygunluk taşır? İşte yanıtı…

Oruçluya müstehap olan davranışlar

1. Sahur yapmak: Gecenin son altıda birine seher vakti denir. Seher vaktinde, henüz imsak vakti gelmezden önce, oruç tutmak üzere yenilen yemeğe de “sahur” denir. Bir yudum su ile de olsa sahur yapmak ve sahur yemeğini mümkün olduğunca, gecenin son vaktine denk getirmeye çalışmak uygun olur. Sahura kalkmanın amacı; oruca güç kazanmak ve seher vaktinin ecir ve faziletinden yararlanmaktır. Hz. Peygamberin sahura kalkmayı teşvik ve tavsiye eden çeşitli hadisleri vardır: Bazıları şunlardır: “Sahura kalkın. Çünkü sahur yemeğinde bereket vardır.” [1]

“Oruç tutmak isteyen sahurda bir şeyler yesin” [2] “Sahur yemeği ile gündüz tutacağınız oruca; ve öğle üzeri uykusuyla da (kaylûle) teheccüt namazına güç kazanın.” [3]

Sabah vakti girinceye kadar sahuru geciktirmek de müstehaptır. Allah Elçisi şöyle buyurmuştur: “Ümmetim iftarı acele yapıp sahuru geciktirdikleri sürece hayır üzerindedir.” [4]

2. İftarı akşam namazından önce acele yapmak: Namazda oruç halinin kalbi meşgul etmemesi için iftarda acele etmek müstehaptır. Hava bulutlu olursa, ezan okunsa bile iftarda acele edilmez. Yüksek bir yerde bulunan kimse güneşin batışını görmedikçe iftar edemez. İftarın bir hurma veya benzeri bir yiyecekle yahut su ile yapılması müstehaptır. Çünkü Rasûlullah (s.a.s.) orucunu böyle açardı.[5] İftarın acele yapılması şu hadise dayanır: “İnsanlar iftarda acele ettikleri sürece hayır üzerindedirler.” [6]

3. Oruç açılırken dua edilmesi sünnettir: Hadislerden derlenen bir dua örneğini veriyoruz:

“Allahümme leke sumtü ve alâ rızkıke eftartü ve aleyke tevekkeltü, fe tekabbel minnî, fe’ğfirlî, inneke ente’s-semîu’l-alîm (Ey Allah’ım! Ben senin rızan için oruç tuttum, senin verdiğin rızıkla iftar ettim ve yalnız sana güvenip dayandım. Benim bu orucumu kabul buyur ve beni bağışla! Şüphe yok ki sen her şeyi işitensin, bilensin.)” [7]

4. Oruçlu kişiye iftar ettirmek: Varlıklı kimselerin, özellikle durumu iyi olmayan oruçlu kimselere iftar ettirmesi ihsan ve ikramda bulunması müstehaptır. En mükemmeli oruçlulara yemekle iftar ettirmektir. Hadiste şöyle buyurulmuştur: “Oruçluya iftar ettiren kimse, oruçlunun alacağı kadar sevap alır ve oruçlunun sevabında da bir eksilme olmaz.” [8] Allah’ın Elçisi, hayır yapmada insanların en cömerdi idi, Ramazan ayı geldiğinde bağışlarını daha da artırırdı.[9] Ramazan ayında ihsan ve ikramları arttırmanın amacı oruç tutanların ve ibadetle meşgul olanların ihtiyaçlarını gidermek ve onların kalplerini rahatlatmaktır.

5. Cünüp olanın, hayız veya nifas hâli sona erenin, sabah vakti girmezden önce boy abdesti alması: Orucun başlangıcında temiz bulunmak için, mümkünse bu kişilerin imsaktan önce boy abdesti alması tavsiye edilir. Faziletli olan budur. Ancak boy abdesti alma imkânı bulunmaz veya boy abdesti için zaman kalmamış bulunursa, bu kişilerin oruca niyetlenmesi geçerlidir. Buna göre, hayız ve nifas hali, imsaktan önce sona eren bir kadın, boy abdesti almaya fırsat bulamadan oruca niyetlense, yine cünüp kişi boy abdesti almaksızın oruca başlasa, bu oruçlar geçerli olur.

Kur’an-ı Kerîm’de şöyle buyurulur: “Oruç tuttuğunuz günlerin gecesinde kadınlarınıza yaklaşmanız size helal kılındı. Onlar sizin için bir elbise, siz de onlar için bir elbisesiniz. Allah sizin nefislerinize zulmettiğinizi bildi de, tevbenizi kabul edip, sizi bağışladı. Artık hanımlarınıza yaklaşın ve Allah’ın sizin için yazdığını arayın.”[10] Âyetteki “gece” ifadesi, Ramazan ayında, güneşin batmasından imsak vaktine kadar olan süreyi kapsar. Diğer yandan Hz. Peygamber’in eşleri Âişe ve Ümmü Seleme (r. anhümâ) şöyle demişlerdir: “Rasûlullah (s.a.s), Ramazan ayında ihtilâmdan ötürü değil, cinsel birleşmeden dolayı cünüp olarak sabahlar, sonra oruç tutardı.”[11] Yine Hz. Âişe’den rivâyete göre, bir gün Allah’ın Elçisi’nin yanına bir adam gelerek; “Ben oruç tutmak istediğim halde, cünüp olarak sabahlıyorum.” dedi. Hz. Peygamber; “Ben de oruç tutmak istediğim halde, cünüp olarak sabahladığım oluyor, sonra yıkanıyorum ve oruç tutuyorum.” buyurdu. Adam şöyle dedi: “Sen bizim gibi değilsin, çünkü Allah senin geçmiş ve gelecek günahlarını bağışlamıştır.” Bunun üzerine çok kızan Allah’ın Elçisi şöyle buyurdu: “Allah’a yemin olsun ki, ben sizin Allah’tan en çok korkanınız olmayı ve sakındığım şeyleri size bildirmeyi umarım.”[12]

6. Oruçlunun dilini gereksiz ve boş sözlerden koruması müstehaptır. Dedikodu yapmak, söz taşımak ve yalan söylemek gibi davranışlardan ise, oruçsuz günlerine göre daha fazla sakınması gerekir.

Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “Yalan konuşmayı bırakmayan ve yanlış davranışlardan kaçınmayan kimsenin kendisini aç ve susuz bırakmasına Allah’ın ihtiyacı yoktur.” [13] Başka bir hadiste de şöyle buyurulmuştur: “Nice oruç tutanlar vardır ki, orucundan susuzluk çekme ve açlıktan başka bir kazancı olmaz. Nice gece kalkıp nafile ibadet yapanlar vardır ki, bu kalkmasından ötürü uykusuzluktan başka bir kazancı olmaz.” [14]

Ramazan günü oruçlu kişiye birisi sataşır, söver veya kavga etmeye kalkışırsa, “ben oruçluyum” diye hatırlatmada bulunması sünnettir. Nitekim Allah Elçisi şöyle buyurmuştur: “Hiçbiriniz oruçlu iken kötü söz söylemesin, bağırıp çağırmasın. Hatta kendisine ağır sözler söyleyen birisine karşı bile sadece “ben oruçluyum” demekle yetinsin.” [15] Ramazan dışında oruçlu olan kimse ise bunu içinden söyleyip kendisini teskin etmelidir. Çünkü riyadan korunmak için, nâfile bir ibadeti gizlemek daha faziletlidir.

7. Ramazan ayının mânevî atmosferinden daha çok yararlanabilmek için bu ayda Kur’an okumak, eksikliğini hissettiği bilgileri öğrenmeye çalışmak, dua ve zikri çoğaltmak müstehaptır. Bu arada Kur’an’ın içine aldığı bilgilere ulaşmak için, orijinal metni yanında meâli de okunmalı, karşılıklı müzâkere ve mukâbele meclislerinden yararlanmalıdır. Nitekim Allah’ın Elçisi, “Ramazan ayında her gece Cebrail (a.s) ile karşılaşır, onunla Kur’an-ı Kerîm müzakere ve mukabelesinde bulunurdu.”[16] Diğer yandan başka bir hadiste, gecede bir saat ilimle uğraşmanın, bu geceyi nâfile ibadetle ihya etmekten daha hayırlı olduğu bildirilmiştir.[17]

8. Özellikle Ramazan ayının son on gününde oruçlunun itikâfa girmesi müstehaptır. Çünkü itikâfa girmek nefsin yasaklardan korunmasını sağlar, ayrıca kadir gecesine rastlama imkân ve umudunu arttırır. Hz. Âişe şöyle demiştir: “Rasûlullah (s.a.s), Ramazan ayının son on gününe girince bütün geceyi ihya eder, ailesini uyandırır ve kadınlardan ayrı kalırdı”[18]

Ramazan ayında oruç tutmaya engel olacak derecede vücuda zayıflık veren işlerde bulunmamalı, mümkünse öğleye kadar çalışıp, sonra dinlenmelidir. İmkân olunca bazı işleri emsal ücretle başkasına gördürmelidir.[19]
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları